آسیب های عصب صورت

آسیب های عصب صورت

 اختلالات عصب صورتی از فلج کامل تا افزایش حرکت یا انقباض عضلات صورت می تواند رخ دهد. آنچه که در اثر این اختلال بروز می کند، ظاهر و حرکت غیر طبیعی صورت است. این بخش خلاصه ای از آناتومی عصب صورتی، آزمونهای بررسی اختلالات عصب صورتی، دلایل اختلالات عصب صورتی، وراههای توانبخشی و بررسی عملکرد عصب صورتی را ارائه خواهد داد.

آناتومی

عصب صورتی چندین عملکرد را ارائه می دهد، گر چه عملکرد اصلی آن حرکت ماهیچه های صورت است، فیبرهای عصبی را که وارد غده های بزاقی و اشکی می شوند نیز در خود دارد. همچنین آن دسته از فیبرهای عصبی که در درک مزه و حساسیت نوک زبان نقش دارند نیز با این عصب منتقل می شود.

عمده فیبرهای عصب به ماهیچه های صورت عصب دهی می کنند. اینها فیبرهای حرکتی هستند. فیبرهای حرکتی از ساقه مغز سر چشمه می گیرند و مسیری را تا ماهیچه های صورت می پیمایند.

آسیب های عصب صورت

عصب از ساقه مغز خارج می شود و از مخزن مایع نخاعی عبور می کند و درناحیه ای که زاویه پلی مخچه ای خوانده می شود ادامه می یابد.  این عصب همچنین وارد یک کانال استخوانی در استخوان گیجگاهی جمجمه می شود که کانال گوش داخلی نامیده می شود(IAC). پس از عبور از IAC  با یک چرخش با زاویه تند وارد فضای گوش میانی می شود و سپس با چرخش با زاویه تند دیگری وارد استخوان ماستوئید جمجمه می شود. عصب، استخوان ماستوئید را می پیماید و از جمجمه در قسمت جلوی گوش خارج می شود، جایی که به چندین شاخه تقسیم می شود. عصب درجلوی گوش وارد غده پاروتید که یک غده بزاقی بزرگ است (در گونه ها) می شود.

عصب از غده پاروئید خارج و بعد از این که به 5 شاخه اصلی و تعداد بسیاری شاخه های کوچکتر تقسیم شد، سر انجام به ماهیچه های صورت می رسد. اگر چه عصب صورتی در طی مسیر خود از مغز به صورت، چرخش های متعددی دارد، ولی این مسیر قابل پیش  بینی و معمولاً یک شکل است.

معاینات فیزیکی

مهمترین قدم در تشخیص اختلالات عصب صورتی مشاهده حرکت و تقارن صورت است. تک تک شاخه های عصب صورتی نیاز به معاینه و نیز بررسی تعیین درجه ضعف دارند. لازم است از بیمار خواسته شود که ابروهای خود را بالا برد، چشم ها را ببندد، شکلک در بیاورد و بخندد. این مانورها به صورت پایه ای همه شاخه های عصب صورت را تست می کنند. چندین معیار ارزیابی برای حرکت صورت پیشنهاد شده اند. زمانی که آسیب در تنه اصلی عصب وجود دارد، اغلب از معیار House-brackmann استفاده می شود. این معیار به عنوان معیار استاندارد آکادمی آمریکایی اتولارنگولوژی و جراحی سرو گردن پذیرفته شده است.

زمانی که شاخه های خاصی درگیر شده باشند به طور مثال بعداز یک ضربه یا جراحی،  این معیار مورد استفاده نیست و از معیارهای دیگری استفاده می شود.

صدمات و جراحات عصب صورتی، بین ساقه مغز و غده پاروتید به صورت ضعف در همه شاخه های صورتی مشخص می شوند. اگر آسیب عصب صورتی در مغز باشد، ضعف تنها در نیمه پایین صورت و سطح زیر چشم ها دیده می شود.

بنابراین یک بیمار با آسیب عصب صورتی درمغز، تنها ضعف درزیر چشم ها خواهد داشت. مهم است که درجه آسیب عصب صورتی مشخص شود، چراکه در پیش آگهی و درمان بسیار موثر است.

بهترین روش رایج در تقسیم بندی درجه آسیب متکی بر معاینه میکروسکوپی عصب است. در تقسیم بندی درجه آسیب وارده به عصب صورتی 5 درجه وجود دارد. اولین درجه آسیب بدون مشاهده ضعف بهبود می یابد و پنجمین درجه جراحت بهبود نمی یابد. درجه دوم تا چهارم جراحت درجاتی از بهبودی را در پی خواهد داشت.

فلج بل و سندرم رمزی هانت

فلج بل، فلج عصب صورت به دلایل ناشناخته است. فقط زمانی می توان این تشخیص را مطرح کرد که سایر علل شناخته شده آسیب رد گردد. یکی از عوامل مطرح در فلج بل تاثیر عفونت ویروسی هرپسی بر عصب است. همین مکانیسم با بازفعالی ویروس هرپس زوستر (عامل بیماری آبله مرغان) سبب سندرم رامزی هانت (RHS) می شود.

تاریخچه پزشکی و معاینات فیزیکی اطلاعات کافی را جهت تشخیص می دهد .

هم سندرم رامزی هانت (RHS) و هم فلج بل عوارض مشابهی را دارند که به گوش مربوط می شود، این ها شامل موارد زیر است:

• فلج صورت به درجات مختلف
• افت شنوائی
• سر گیجه
• تغییر درک مزه.

بیماران با سندرم رامزی هانت اغلب سرگیجه شدیدتر و درد گوش بیشتری دارند. بیمارانی که سندرم رامزی هانت (RHS) دارند، در کانال گوش خود تاولهایی دارند. این یافته در تشخیص سندرم رامزی هانت (RHS) از فلج بل اهمیت می یابد. ضعف عضلات صورت، معمولاً طی 2 هفته به حداکثر میزان پیشرفت خود می رسد. بیماران اغلب از درد پیرامون گوش خود شکایت می کنند که می تواند به صورت هم گسترش یابد و معمولاً این درد در بیماران سندرم رامزی هانت (RHS) بیشتر است. در درک مزه ها اغلب اختلال ایجاد می شود. بسیاری از بیماران از احساس نا خوشایند یا بلند بودن صداها، شکایت دارند. شیوع فلج بل حدود 20 نفر از هر 100000 نفر در سال است، که زن و مرد را به یک اندازه درگیر می کند. با این وجود شیوع فلج بل در زنان باردار بالاتر از افراد افراد عادی است.

درمان فلج بل و سندرم رامزی هانت (RHS)

همه بیماران دارای فلج بل یا سندرم رامزی هانت (RHS)  باید یک دوره استرویید خوراکی دریافت نمایند. معمولاً به بیماران داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر یا فام سیکلوویر داده می شود.

MRI نیز اغلب در بیماران با فلج بل توصیه شده است تا تومور را به عنوان عامل ضعف عضلات صورت رد نماید.

خیلی مهم است که بیمار بلافاصله بعد از این که ضعف عضلات صورت رخ داد به پزشک مراجعه کند. در اکثر بیماران با فلج بل بازگشت خوب عملکرد عضلات صورت قابل انتظار است. بیمارانی که در زمان بیماری، دچار ضعف کامل نشده اند بیش از نود درصد شانس بازگشت عالی عملکرد صورت خود را دارند.

بیمارانی که دچار فلج بل کامل شده اند ولی همچنان دارای نتایج تست الکتریکی خوب هستند، می توانند انتظار بازگشت عملکرد خوب صورت خود را داشته باشند. بیمارانی که دچار فلج کامل شده اند و فعالیت الکتریکی نیز ندارند تقریبا” 50 % شانس بازگشت طبیعی عملکرد صورت را دارند. بیماران با سندرم رامزی هانت (RHS) شانس کمتری در بازگشت عملکرد، نسبت به بیماران فلج بل دارند.

التهابات دیگر که باعث ضعف عصب صورت می شود

بعداز عفونت گوش میانی به صورت مزمن یا حاد ممکن است فلج عصب صورت یا ضعف عصب صورت رخ دهد. شناسایی بیمارانی که بعد از کلستئاتومای گوش دچار عفونت مزمن گوش شده اند اهمیت زیادی دارد. این وضعیت بیان کننده از بین رفتن قسمتی از مجرای استخوانی عصب صورت در گوش است. مشاهده این وضعیت در یک عفونت حاد معمولاً به دلیل یک نقص مادرزادی مجرای استخوانی عصب در گوش است . انجام CT  اسکن از استخوان گیجگاهی در این بیماران اهمیت زیادی دارد. درمان داروئی شامل تجویز آنتی بیوتیک و داروهای استروئید می باشد. مداخله جراحی اغلب به منظور تخلیه عفونت انجام می شود. گاهی اوقات تخلیه عفونت از مجرای گوش کافی است، اما اغلب انجام ماستوئید کتومی (برای تخلیه عفونت و کلستئاتوما) ضروری می باشد. بیماری لایم (Lyme) می تواند باعث آسیب و فلج عصب گردد ولی این بیماری بومی ایران نیست و در ایران دیده نشده است.

آسیب ناشی از ضربه به عصب صورت

ضربه ممکن است از طریق شکستن یا سوراخ کردن استخوان تمپورال به عصب صورت، آسیب برساند. همچنین جراحی ممکن است باعث آسیب عصب صورت شود.

راههای بسیاری برای درمان عصب آسیب دیده وجود دارد. بهترین روش درمانی از طریق تعیین محل ضایعه و عمق جراحت تعیین می شود. عصب ممکن است به طرق مختلف از جمله تصادف به صورت یا استخوان گیجگاهی آسیب ببیند.

بیماری که از طریق تصادف یا سقوط دچار فلج صورت شده است، معمولاً جراحات وخیم دیگری نیز دارد. تثبیت وضعیت بیمار و آسیب های دیگر که زندگی بیمار را تهدید می کند قبل از رسیدگی به مشکل عصب صورت، اهمیت زیادی دارد. بدین ترتیب زمان شروع درمان بیمار با توجه به وسعت دیگر جراحات تعیین می شود. CT و MRI معمولاً به تشخیص محل آسیب دیده کمک می کند.

تومور عصب گوش

تومور عصب صورت

شوانوم عصب صورت شایع ترین تومور عصب صورت است. این تومور خوش خیم است. تومور از سلولهای شوانوم رشد می کند و ممکن است در دو ناحیه از عصب صورت رخ می دهد. این تومور گاهی در فضای داخل جمجمه ای رشد می کند و تشخیص آن از دیگر تومورها کار دشواری است. شوانومای عصب صورت همچنین می تواند به دنبال نوروفیبروماتوز نوع I و II رخ دهد.

تومورهای عروقی

پیشرفت تکنولوژی تصویر برداری، تشخیص این تومورهای نادر را آسان تر کرده است. همانژیوم شایع ترین تومور عروقی عصب صورت است. این تومور خوش خیم است و به آرامی در رگ های اطراف عصب صورت رشد می کند.

تشخیص و کنترل تومورهای عصب صورت

علائم قابل مشاهده تومور اغلب ضعف عصب صورت در حدود 75 % بیماران است. این ضعف ممکن است ناگهانی رخ دهد و شبیه فلج بل باشد. تنها راه تشخیص انجام MRI است. بیمار با عدم بازگشت عملکرد بعد از (تشخیص) فلج بل احتمالاً جایی در اطراف عصب صورت تومور دارد. کاهش شنوائی دومین علامت شایع در بیماران تومور عصب صورت است که می تواند به دلیل فشار به عصب حلزونی و در ادامه آن فشرده شدن عصب جمجمه ای شود. اگر تومور در گوش میانی باشد ممکن است باعث کاهش شنوایی انتقالی شود.

درد خیلی نادر است و می تواند نشانه بدخیم بودن تومور باشد. بعضی تومورها قبل از هرگونه علامتی ممکن است رشد کرده و بزرگ شوند. بیمار مشکوک به تومور عصب صورت، لازم است معاینات کامل شنوائی انجام دهند. همچنین انجام تست رادیولوژی بسیار سودمند است. CT اسکن از نواحی اطراف عصب صورت اطلاعات مفیدی در اختیار پزشک می گذارد.

مهمترین هدف جراحی تومور عصب صورت خارج کردن کامل تومور به منظور اصلاح و بهبود عملکرد عصب صورت با حفظ شنوائی می باشد. تحقق این اهداف اغلب مشکل است. حفظ عصب صورت گاهی با آسیب به عروق همراه است. طول مدت جراحی متفاوت است.

عمل جراحی افراد با عملکرد بسیار ضعیف صورت از طریق پیوند عصب حرکتی زبان (هاپیوگلوس) به صورت انجام می شود.

این تومورها رشد کندی دارند و ممکن است سالها طول بکشد که عصب دچار ضعف شود بعضی جراحان معتقدند جراحی به منظور جلوگیری از فشار تومور به نواحی اطراف باید انجام شود. به این منظور استخوان های اطراف آن نیز باید خارج شود که این اقدام باعث رشد تومور در فضای بازتر و آسیب کمتر به عصب صورت می شود.

روش های جراحی عصب صورت توسط پزشک و با توجه به وضعیت تومور و طبق نیازهای شخصی هر فرد تعیین می شود. روش ها شامل روش ترانس ماستوئید، ترانس لابیرنتین یا ترکیبی از آنها است. تکنیک های جراحی باید دقیق صورت گیرد لذا نیازمند دانش کامل از آناتومی استخوان گیجگاهی و تجربه کافی است.

راه های ارتباطی با دکتر علی محمد اصغری:

شماره های تماس: 22374050 – 22375902

صفحه اینستاگرام: dr_alimohamad_asghari

برای کسب اطلاعات بیشتر به بهترین متخصص گوش و حلق و بینی در تهران مراجعه نمایید.​​​